|
|
|
|
|
|
|
Informacii za nas |
Na{i aktivnosti |
Spored popisot od 1994 god. vo Republika Makedonija se evidentirani 43.707 Romi. Ovoj pokazatel treba da se razgleduva vo relativna smisla bidej}i realno vo Republika Makedonija ima okolu 180.000 do 200.000 Romi.
1. Vo periodot na tranzicijata vo Republika Makedonija eden ogromen broj na romsko naselenie, vo borbata za opstanok, ja napu{ti dr`avata, baraj}i mo`nosti za pre`ivuvawe vo zapadno evropskite zemji. Pa taka, eden dobar del od romskoto naselenie ne be{e opfateno so popisot.
2. Niskoto obrazovno nivo i emancipiranost kaj Romite, na odreden na~in, ima{e odraz vrz kvalitetot na podatocite pri popisot, pa ~estopati se davani neto~ni podatoci, od strav da ne se koristat tie za nekakvi fiskalni potrebi na
dr`avata.
3. Postojanoto diskriminirawe na romskoto naselenie, kaj dobar del od ovaa populacija, dovede do toa, da pri popisot se pi{uvaat kako Turci, nadevaj}i se deka vaka pomalku }e se izlo`uvaat na diskriminacija i drugi oblici na poni`uvawa
. 
Zaradi seto ova pri analizite na odnosite i sostojbite kaj romskiot etnikum treba da se operira so zasega nezvani~niot podatok od okolu 180.000 do 200.000.
Za sostobata na Romite vo Republika Makedonija mo`e da se zboruva od nekolku aspekti.
1. Romite vo Republika Makedonija se malcinstvo koe soglasno Ustavot na Republika Makedonija nao|aat svoe mesto i vo negovata preambula.
Gra|anskiot koncept na Ustavot na Republika Makedonija vo osnova gi izedna~uva site nejzini gra|ani vo odnos na pravata i slobodite. Razvojot na nevladiniot sektor i pojavata na razni zdru`enija za za{tita na ~ovekovite prava vo golema mera doprinese za afirmacija na ~ustvoto za ednakvost na site gra|ani.*
No, i pokraj postavenata pravna ramka za ednakvost na site gra|ani, prisutni se ogromen broj na slu~ai kade romskoto naselenie, od strana na pretstavnicite na dr`avnite organi, se tretira kako naselenie od vtor red. Pri toa najdrasti~ni se slu~aite na nivno fizi~ko maltretirawe i terorizirawe od strana na oddelni pretstavnici na policijata.*
[to e potrebno da se napravi za podobruvawe na pravnata polo`ba na Romite?
- Edukacija na Romite vo povisokite formi na obrazovniot sistem (sredni u~ili{ta, fakulteti, postdiplomski studii i sl;
- Dodeluvawe na stipendii za talentirani u~enici i studenti Romi;
- Educirawe na Romite preku organizirawe na seminari i tribini za ~ovekovite prava, na koi kako predava~i bi se anga`irale eminentni stru~waci i profesori od zemjata i stranstvo;
- Pru`awe na besplatna pravna pomo{ na Romite od strana na zdru`enija i fondacii koi se bavat so za{tita na ~ovekovite prava (Zdru`enieto za pravata na Romite - [tip i dr. ).
- Zasilena reintegracija na Romite so nivno vklu~uvawe vo organite
lokalnata vlast i dr`avnite organi.
*Vo oktomvri 1997 god. za prv pat se registrira Zdru`enieto za pravata na Romite so sedi{te vo [tip, ~ija glavna statutarna opredelba e za{titata na pravata na Romite vo site slu~ai na kr{ewe na so ustav i zakon zagarantiranite prava i slobodi.
*Za vreme na dvegodi{noto deluvawe na ovoj plan, Zdru`enieto za pravata na Romite - [tip ima pokrenato 9 krivi~ni prijavi zaradi povreda na pravata na Romite, vo koi naj~esto protivnici se pretstavnici na policijata.
2. Socijalno ekonomskiot status na romskoto naselenie vo Republika
Makedonija e posebno zna~aen aspekt vo zaokru`uvaweto na vistinskata slika za Romite.
90% od romskoto naselenie e so nere{eno stambeno pra{awe. Vo najgolem broj na slu~ai tie `iveat vo provizoriumi koi ni od daleku ne ovozmo`uvaat zadovoluvawe na najosnovnite `ivotni potrebi.Poradi nedostatok na finansiski sredstva, tie se prinudeni da `iveat vo golemi semejni zaednici vo koi ~estopati doa|a do raspravii i drugi nesakani pojavi na asocijalno odnesuvawe.
Vo naselbite so prete`no romsko naselenie ne postoi vodovodna i kanalizaciona mre`a, {to doveduva do ~esti pojavi na zarazni zaboluvawa i epidemii. Dr`avata kako da nema dovolen sluh za ovie osnovni `ivotni potrebi, pa se slu~uva, namesto preventivno da se deluva, se tro{at ogromni sredstva za lekuvawa i drugi vidovi na medicinski intervencii.
Analizite i brojnite istra`uvawa poka`uvaat deka romskoto naselenie e so najnizok procent na vrabotenost, {to direktno se odrazuva na nivniot `ivoten standard. Pri vrabotuvawata, osobeno preku javni oglasi i konkursi, se prisutni diskriminatorski pojavi, so {to direktno se kr{i ustavnata odredba za ednakvost na gra|anite pri vrabotuvaweto. *
Razvojot na nevladiniot sektor pridonese za ne{to pozasilena afirmacija na kulturnata samobitnost na Romite. Preku finansiska podr{ka od doma{ni i stranski fondacii (Institut otvoreno op{testvo - Makedonija (SOROS) i dr. se pojavija prvite romski radio i televiziski stanici, {to igraat zna~ajna uloga vo zadovoluvaweto na kulturnite potrebi na Romite, no i za razvoj na sistemot na informirawe na maj~in romski jazik.
* ^len 32 od Ustavot na Republika Makedonija " Sekoj ima pravo na rabota, sloboden izbor na vrabotuvawe, za{tita pri raboteweto i materijalna obezbedenost za vreme na privremena navrabotenost.
Sekomu, pod ednakvi uslovi, mu e dostapno sekoe rabotno mesto" .
3. Zdravstveniot standard kaj romskoto naselenie e vo direktna
vrska i soodvedstvuva na nivoto na ekonomska emancipiranost.
Pri najnizok procent na vrabotenost, golema brojnost na ~lenovi vo romskite semejstva, `iveewe vo nesootvetni stambeni uslovi so celosno nere{eni komunalni infrastrukturni elementi i nizok stepen na obrazovanost , i zdravstveniot standard i kultura se re~isi na dnoto od skaliloto vo dr`avata.
Vo osnova mo`e da se ka`e deka romskoto naselenie skoro i da ne koristi zdravstveni uslugi. Lekuvaweto samo vo isklu~itelni situacii se vr{i vo legalnite zdravstveni institucii, dodeka naj~esto, ili ne se prevzemaat medicinski merki, ili lu|eto se lekuvaat so nadrilekarski metodi. Ova vo golema merka doveduva do visok procent na smrtnost, osobeno kaj novoroden~iwata i povozrasnite lu|e.
|
|
Izraboteno od Andonov Goran : e-mail: goran.mk@www.com
